Broadcasting media such as TV channels and radio station haven't change through past century. Their business model haven't changed that much since the beginning.But Internet is here to change the rules,again. Internet has provided a widespread and reliable platform, literally for everyone to create and publish content. Netflix is one of key players who tamed the power of Internet to change the way people access entertainment content.
الوین تافلر در کتاب موج سوم، در توصیف کسب و کارهای عصر اطلاعات بر این نکته تاکید دارد که خدمات به مشتریان در این دوره به شدت شخصی سازی شده و به طور کامل مطابق نیازهای مشتریان خواهد بود به همین دلیل در این عصر خبری از کارتل ها و شرکتهای بزرگ نخواهد بود و تولید انبوه دیگر وجود نخواهد داشت. در صنعت تلویزیون این اتفاقی که عملا به کندی در چند سال اخیر و با ظهور اینترنت به واقعیت نزدیک شده است.
عملا دوره سلطنت تلویزیون بر دنیای رسانه و سرگرمی از دهه 1960 آغاز شد. در این دهه برای اولین بار درآمد حاصل از برنامه های تلویزیونی از رادیو پیشی گرفت. برنامه های روتین روزانه یا هفتگی به وجود آمدند و دستگاه تلویزیون در مدلهای مختلف و قیمت مناسب جای خود در اتاق نشینمن خانه ها تثبیت کرد. در آغاز این دهه قدرت در دست ایستگاه های پرسابقه ای بود که پیش از این در رسانه های دیگر مخصوصا رادیو، نفوذ خود بر مخاطبین را تثبیت کرده بودند. هزینه های سرسام آور، امکان ورود رقبای جدید را به بازار نمی داد و قدرت در دست تعداد محدودی از شبکه ها بود. در ایالات متحده سه غول NBC ، ABC و CBS تمامی بازی را کنترل می کردند. این شبکه ها به صورت رایگان پخش می شدند و درآمد آنها از طریق تبلیغات تامین می شد. اولین تغییر عمده در اوایل دهه 70 و با ظهور HBO اتفاق افتاد.
این شبکه اولین شبکه ای بود که مدل کسب و کاری آن بر پایه حق اشتراک بود. HBO با پخش سریال و فیلم های تلویزیونی و سینمایی و مسابقات ورزشی مثل بوکس کار خود را آغاز کرد. در ادامه این شبکه خود دست به کار تولید محتوا شد و بسیاری از فیلم ها و سریال های محبوب و تحسین شده سال های اخیر دنیا، محصول این شبکه تلویریونی است. این شبکه امروز بیشتر از 140 میلیون مشترک در سراسر دنیا دارد که از طریق کابل و ماهواره این شبکه را دریافت می کنند.
ظهور HBO و شبکه های اشتراکی نظیر آن نقطه عطفی در این صنعت، چه از لحاظ کسب و کاری و چه از لحاظ محتوایی، بود اما هنوز ماهیت اصلی این صنعت بود که از زمان ظهور آن تا آن زمان بدون تغییر باقی مانده بود. مشکل عمده این بود که مخاطبین باید برنامه دلخواه خود را فقط زمانی که شبکه آنرا پخش می کرد تماشا کند. هر چند افزایش تعداد شبکه به تنوع محتوا کمک کرده بود اما باز شبکه های اصلی که دست بالا را داشتند برنامه های خود را با در نظر گرفتن بخش مشخصی از بازار هدف که تحت نفوذ آنها بود تهیه می کردند. دهه نود دهه ظهور دستگاه های ضبط خانگی بود که امکان ضبط برنامه های تلویزیونی را رو نوارهای ویدئویی می دادند. سپس این دستگاه جای خود را به دستگاه دیجیتال ضبظ ویدئویی(DVR) دادند؛ که کیفیت، حافظه و امکانات بسیار بیشتری داشت. اما تحول بزرگ و تحقق نسبی پیش بینی تافلر تا سال 2007 از راه نرسید.
شرکت نتفلیکس(Netflix) در سال 1997 تاسیس شد. فعالیت اولیه شرکت اجاره آنلاین DVD به شکل پستی بود. سرویس متفاوتی که این شرکت ارائه می کرد بر مبنای یک خق اشتراک ثابت ماهیانه بود. یعنی هر مشترک بر اساس نوع سرویس درخواستی می توانست تعدادی DVD در ماه درخواست دهد که این DVD ها از طریق پست به دست هر مشترک می رسید و مشترک می توانست تا هر زمانی که میخواست DVD را پیش خود نگه دارد بدون اینکه جریمه ای بابت دیرکرد پرداخت کند. سپس فیلم را درون پاکتی که همراه فیلم دریافت کرده بود قرار می داد و دوباره به نت فیلیکس پس می فرستاد. شرکت به محض دریافت فیلم قبلی فیلم جدید را بر مبنای لیستی که مشتری از فیلم های مورد علاقه خود درست کرده و موجودی شرکت، برای مشترک پست می کرد. بسته به نوع قرارداد، مشتری می توانست مثلا 3 یا 8 DVD در ماه دریافت کند. این مدل تجاری نت فلیکس به سرعت مورد توجه قرار گرفت و در چهارسال یک میلیون مشترک داشت. با ورود به بورس در سال 2002، در سال 2003 نهایتا به سوددهی رسید در حالیکه بیش از 5/2 میلیون مشترک داشت. اما لحظه سرنوشت ساز نت فیلیکس در سال 2007 رقم خورد، زمانیکه این شرکت طی قراردادی با شبکه استارز(Starz) بیش 2500 برنامه را به شکل آنلاین در اختیار مشترکان قرار داد. سپس این شرکت قرارهای بلندمدتی با سایر توزیع کنندگان برنامه های تلوزیونی و فیلم های سینمایی به امضا رساند تا آرشیو خود را هرچه غنی تر سازد. امروز 40 میلیون مشترک نت فیلیکس در 40 کشور دنیا بیش از یک میلیارد ساعت برنامه در ماه تماشا می کنند. البته شرکت بخش اجاره DVD خود را نیز حفظ کرده است. قراردادهایی نیز در نظر گرفته شده تا مشترکین بر اساس نیاز خود بتواند مشترک هر کدام از این سرویس ها به صورت مجزا یا با هم، شوند. همه این امکانات در قبال حق اشتراکی در حدود نصف میانگین قیمت یک بلیط سینما-حدود 9 دلار در ماه- است. امکان دسترسی به سرویس نت فلیکس از انواع دستگاه از قبیل کامپیوترهای خانگی، تلفن های همراه، تبلت ها و حتی کنسول های بازی و تلویزیون های هوشمند نیز فراهم است. هر چند نت فیلیکس در نظر دارد تا تعداد این دسترسی ها را محدود کند. بزرگترین مشکل این صنعت در حال حاضر بستن قرارداد با توزیع کنندگان است، که مذاکرات طولانی و پرهزینه ای را به شرکتهایی نظیر نت فلیکس تحمیل می کند که در طی زمان تاثیر خود را بر روی حق اشتراک این سرویس ها نشان خواهد داد.
اما نقطه عطفی که نت فلیکس را از سایر رقبا جدا کرد و اسم آنرا به سر زبان ها انداخت زمانی بود که این شرکت دست به تولید محتوای اختصاصی برای سرویس خود زد. سریال های مختلف برای بزرگسالان و کودکان و فیلم ها به تهیه کنندگی شرکت، تولید و به طور انحصاری در اختیار مشترکین نت فلیکس قرار گرفت. برای اولین بار در طول تاریخ محصولات تولیدی این شرکت در جشنواره های مختلف به رقابت با برنامه های تلویزیونی برخاستند ودر بخش های مختلف توانستند جوایز فراوانی را به خود اختصاص دهند. این برای اولین بار است که یک محتوای صددرصد آنلاین به چنین جایگاهی نایل آمده است. در واقع برای اولین بار جایگاه تلویزیون به معنای واقعی توسط اینترنت به چالش کشیده شد؛ مسئله ای که تا 10 سال پیش کاملا دور از انتظار به نظر می رسید.
تا سالهای سال تلویزیون حاکم مطلق سرگرمی های خانواده بوده است. تلویزیون به عنوان در دسترس ترین رسانه به ارزانترین شکل محتوا را به مخاطبان رسانده است. اما به نظر در دنیا سریع و متغیر امروز کم کم وقت آن رسیده است که پیش بینی تافلر در مورد کسب و کارهای عصر حاضر، در مورد تلویزیون نیز رنگ واقعیت به خود بگیرد. امروزه مخاطبان می توانند هر برنامه ای را، هر زمان که مایل هستند، به هر شکلی که دوست دارند به تماشا بنشینند. در واقع در آینده واژه برنامه تلویزیونی، واژه ای منسوخ خواهد بود. پلتفرم آینده سرگرمی بدون شک اینترنت خواهد بود که در بلند مدت بخش دوم پیش بینی تافلر هم به حقیقت خواهد پیوست و شاهد برنامه هایی خواهیم بود نه فقط در فرم و نحوه دسترسی بلکه حتی در محتوا نیز خواسته مخاطب را برآورده کند. شاید در حال حاضر این ایده دور از تصور باشد که برنامه ای به شکل زنده بر اساس پارامترهایی خارجی تغییر کند ولی این هم می تواند به تمام ایده های دور از انتظاری بپیوندد که تا امروز رنگ واقعیت به خود گرفته اند. نمونه ای از این اتفاق پروژه هایی هستند که در سایت معروف کیک استارتر(Kickstrater) ایجاد می شوند.
هدف این سایت تامین مالی پروژه های کوچک به وسیله کمک های کوچک است که بازه وسیعی از پروژه ها را از ایده های موفق کار آفرینانه تا نمایشگاه های هنری را در بر می گیرد. تا کنون ده ها فیلم از طریق این سایت تامین مالی شده اند. از طرف دیگر با در دسترس بودن انواع تکنولوژی های تصویرسازی و دستگاههای تصویربرداری پیشرفته، امکان تبدیل ساده ترین ایده ها به بدیع ترین آثار برای همه فراهم آمده است. نمونه دیگر نیز سایت معروف یوتیوب (YouTube.com) است.
محتوای تصویری این سایت به طور کامل توسط کاربران تهیه می گردد. میلیون ها ویدئو با محتوای آموزشی، سرگرمی، خبری و صدها موضوع دیگر لحظه به لحظه در این سایت آپلود می شود.
صنعت تلویزیون در چند دهه گذشته کمترین تغییر و نوآوری را به خود دیده است اما امروز با حضور این رقیب قدرتمند به نظر می رسد که شبکه تلویزیونی باید در سیاستهای خود تجدید نظر کنند. کارکرد اصلی این شبکه ها تولید محتوا بوده و هست، نه تولید برنامه های تلویزیونی. در واقع ما هیچ وقت به دنبال تماشای تلویزیون نیستیم، بعضی اوقات در پی تماشای یک مسابقه ورزشی هستیم یا می خواهیم یک دستور آشپزی جدید یاد بگیریم یا از آخرین اخبار با خبر شویم. فراگیری تلویزیون در طی پنجاه سال آخر قرن گذشته و اقبال گسترده مردم به آن این تصور غلط را به وجود آورد که مردم به دنبال تماشای تلویزیون هستند فارغ از هر محتوایی که پخش می کند. از طرف دیگر اینترنت به تک تک انسان ها فرصتی تازه برای ابراز نظر خود داده است که این اتفاق کار را برای این شبکه ها سخت تر از پیش کرده است. این شبکه امروز رقیبان تازه ای پیدا کرده اند که از خارج از صنعت به این رقابت وارد شده اند ؛ افرادی که با یک دوربین ساده ویدئوهایی را به عموم عرضه کرده اند که بینندگان آنها از پربیننده ترین برنامه های شبکه های تلویزیونی بیشتر است. به نظر می رسد در آینده دستگاه های تلویزیون صرفا صفحات نمایشگر بزرگی هستند که به اینترنت متصل هستند. درست مثل یک تبلت بزرگ در وسط اتاق نشینمن.
جالب توجهه که فناوری توسعه چنین رسانه های هم اینک در ایران کاملا توسعه یافته. بعنوان مثال فناوری کاملا بومی و کاربر پسندی برای تلویزیون های شبکه ای (IPTV) هم اینک توسط چند شرکت داخلی توسعه یافته که به دلیل انحصار و حاکمیت طلبی صدا و سیما و ارگانهای ناظر امکان تجاری سازی اونها از بین رفته و به دنبال آن همه طرفیت های داخلی برای تولید محتوای غنی و ایرانی نیز بلا استفاده مانده است