Yogi Berra: I wish I had an answer to that because I'm tired of answering that question
بانک ها، بیمه ها، لیزینگ ها و همه ی سازمان های ارائه دهنده تسهیلات مایل هستند مشتریان خوش حساب را جذب کنند و هزینه ی تسهیلات مشتریان بد حساب را بگونه ای محاسبه کنند که صرفه اقتصادی داشته باشد اما مساله این است که روی پیشانی کسی ننوشته که او خوش حساب یا بد حساب است. به همین خاطر موسسات مالی برای افزایش حاشیه اطمینان خود، مدارک فراوان دریافت می کنند.
بانک ها تمایل دارند هر چه بیشتر وام بدهند (البته با نرخ سودهایی که می دانیم!) اما قبل از دادن وام باید اطمینان حاصل کنند که متقاضی توان یا قصد بازپرداخت آن را دارد و از دیگر سو مایل نیستند به افرادی که با احتمال زیاد نمی توانند یا نمی خواهند اقساط خود را پرداخت کنند تسهیلات ارائه نمایند. اگر شما از بیمه ی اتومبیل خود استفاده نکنید مشتری ایده آل برای شرکت های بیمه گر هستید و این شرکت ها مایل اند با ارائه تسهیلات بهتر (مانند تخفیف و افزایش تعهدات) شما را جذب کنند از طرف دیگر اگر بدانند که احتمال تصادف یک راننده زیاد است منطقی تر است که نرخ بیمه ی او را بیشتر از شما که خوب رانندگی می کنید محاسبه کنند. در واقع سوال این است که کدام مشتریان خوش حساب یا بد حساب هستند؟
سوال مهمی است و نکته جالبش اینجاست که سالهاست پاسخ این سوال وجود دارد اما در کشور ما هنوزهم متقاضیان برای دریافت تسهیلات می بایست سند ملک و سفته ارائه کنند (حتی بیش از مبلغ تسهیلات). تشخیص مشتریان خوش حساب از بد حساب بر عهده علمی به نام "اعتبارسنجی" (credit scoring) است. امروزه همه ی سازمان های ارائه دهنده تسهیلات در کشورهای پیشرفته از اعتبارسنجی استفاده می کنند و با استفاده از امتیاز اعتباری متقاضیان، به آنها تسهیلات ارائه می کنند. از نظر تاریخی از اوسط دهه 1980 میلادی استفاده از این روش متداول شده و در سال 2000 تقریبا 95 درصد شرکت های بیمه گر در امریکا از اعتبارسنجی استفاده می کردند و شرکت هایی نظیر Experian و EquiFax و Trans Union با تحلیل گزارش رفتار مالی افراد، امتیاز اعتباری آنها را محاسبه می کنند و بر اساس این امتیاز به شرکت ارائه دهنده تسهیلات پیشنهاد می کنند که آیا به متقاضی تسهیلات بدهد یا ندهد؟ اگر بدهد چه مقدار؟
سوال: چرا ما از اعتبارسنجی استفاده نمی کنیم؟
پاسخ: چون تا بحال از آن استفاده نمی کرده ایم و نمی دانیم چنین دانشی وجود دارد (طبق معمول!).
اعتبارسنجی دانشی بر مبنای علم آمار است که در سازمان های ارائه دهنده تهسیلات استفاده می شود. با بهره بردن از این دانش سازمان های ارائه دهنده تسهیلات در جذب خوش حساب ها و تعیین نرخ منطقی برای بد حساب ها دقیقتر عمل خواهند کرد.
در تریز می گوییم برای آنکه پاسخ خاص مساله ات را پیدا کنی اول آن را تبدیل به یک مساله کلی کن. بعد با استفاده از ابزارها بگرد و راه حل کلی برای مساله کلی ات پیدا کن و در مرحله آخر، آن راه حل کلی را برای مساله خودت بومی سازی کن (شکل زیر). نکته ماجرا اینجاست که برای پرسش ما در مورد اعتبارسنجی، حتی پاسخ اختصاصی وجود دارد و سال هاست که از آن استفاده می شود فقط کافی است کمی سر بگردانیم و اطرافمان را نگاه کنیم. گاهی راه حل اختصاصی مساله ما وجود دارد، نیاز به نوآوری ندارد اما باید تنبلی نکنیم و بخواهیم که جواب را ببینیم. همانطور که برای روشن کردن چراغ اتاقمان باید چند قدم برداریم و دستمان را تا کلید برق دراز کنیم.