خبری درباره نتفلیکس «Netflix» برای اولین بار من را با این واژه آشنا کرد. طی برنامه «hack day» یکروزه شرکت نتفلیکس مهندسان این شرکت سیستمی درست کرده بودند که اگر کاربر در هنگام تماشای برنامه مورد علاقه اش در جلوی کامپیوتر به خواب میرفت پخش برنامه متوقف و صدا قطع میشد. این و چندین دستاور دیگر حاصل 24 ساعت کار مداوم مهندسان نتفلیکس بود که در یک فضای نوآورانه به دور از همه دغدغههای کاری خلق شده بود.
«hack» در لغت به معنی پیدا کردن یک راه حل سریع و مناسب است؛ راه حلی هوشمندانه که الزاما شسته رفتهترین راهحل نیست. در واقع «hack day» یا «hackathon» برنامه هایی است که در آن تعدادی قابل توجهی از توسعهدهندگان برای زمان مشخصی (معمولا 1روز تا 1 هفته) دور هم جمع میشوند و در قالب تیم های مختلف برای یک موضوع خاص یا یک هدف عمومی به خلق و توسعه ایده ها می پردازند. در ابتدا معمولا فعالان این حوزه یا مدیران ارشد و دستاندرکاران برگزاری به سخنرانی میپردازند تا وضعیت موجود، اهداف مورد نظر و همچنین پیشرفتها و امکانات و منابع جدید را به فراخور برنامه اصلی مراسم تشریح کنند. شرکتهای دانشمحور یا تکنولوژیمحور، دانشگاهها و سازمانهای مردمنهاد از برگزارکنندگان اصلی چنین برنامههایی هستند. این برنامه یا به صورت داخلی از بین دانشجویان یا کارمندان همان نهاد یا به شکل باز، با حضور متقاضیان واجد شرایط برگزار میشود. در پایان هم ایدهها ارائه میشود و از ایدههای برتر تقدیر میگردد. معمولا جوایزی نیز در بخشهای مختلف به برگزیدگان اهدا میشود.
شرکتهای برزگی مثل اینتل «Intel»، گوگل «Google»، یاهو «Yahoo» و از این دست شرکتها حتی از شرکت، شهر و کشور خود فراتر رفتهاند و مراسمهایی را در کشورهای دیگری برگزار میکنند تا بتوانند از نابترین استعدادها، در هر نقطهای از جهان استفاده کنند. بعضی از این «hack day»ها با هدفهای خاص برگزار میکردند مثلا لینکدین «LinkedIn» یک برنامه با هدف افزایش حضور زنان در عرصه مهندسی برگزار کرد. بعضی دیگر با هدف توسعه یک برنامه یا یک زبان برنامهنویسی خاص و یا بهبود یک سرویس آنلاین برگزار میگردد. یا در سالگرد مرگ آرون شوارتز مبتکر، برنامهنویس و فعال شهیر دنیای اینترنت، تعدادی از برنامهنویسان گرد هم آمدند تا با فعالیت خود، دنیای مجازی را به شکلی که او تصور میکرد، به واقعیت تبدیل کنند.
البته این مراسمها فقط محدود به مسائل تجاری یا علمی نیست. در برنامه «national day of civic hacking» در روز 31 می 2014، 11 هزار نفر در 83 شهر آمریکا گرد هم آمدند تا با استفاده از امکانات در دسترس خود، به همفکری و همیاری برای حل مشکلات جامعهشان بپردازند. این افراد که از اقشار مختلف اجتماع محلی خود بودند، با دیدی کارآفرینانه و با استفاده از تکنولوژیهای موجود و اطلاعات در دسترس سعی کردند که مشکلات مختلف جامعه خود را مورد بررسی قرار دهند تا راه حلهای کمهزینهتر و کاربردیتری پیدا کنند.
در نوع دیگری از این برنامهها، تشکل غیردولتی و غیرانتفاعی «GovHack» در استرالیا هر ساله برنامههایی را جهت بهبود خدمات دولتی و ایجاد یک دولت باز و شفاف به کار میگیرد. هدف این برنامه استفاده بهتر از منابع و اطلاعات دولتی است. تمام افراد به صورت داوطلبانه در این hack day حاضر میشوند.
در بریتانیا نیز گروهی از متخصصان کامپیوتر در مراسمهای مشابهی تخصص خود را در جهت ارتقای سیستم درمانی ملی بریتانیا به کار میگیرند. در برنامه «NHS hack day» این افراد هر ساله به صورت داوطلبانه جمع می شوند تا با بهبود مستمر و ارتقای سیستم یک نرمافزار کد باز (open source) که برای این سیستم طراحی شده است، تا همه افراد در سرتاسر بریتانیا، بتوانند از بهترین خدمات بهداشتی بهره مند شوند.
نمونههای بسیار دیگری نیز در گوشه و کنار دنیا درحال برگزاری است. زمان برگزاری محدود و نگاه کاربردی به موضوع، کنار فضای یادگیری در رقابت، باعث جذابیت چنین گردهماییهایی شده است. نکته قابل توجه دیگر حضور پررنگ سازمانهای مردمنهاد و نیروهای داوطلب در جهت حل مسائل شهری، اجتماعی و دولتی است که بعد جدیدی به چنین برنامههایی بخشیده است.