نوآوری خدماتی و مدل های کسب و کار

Service Innovation & Business Models

by Soroosh Rahimian

سروش رحیمیان

---

با ظهور موج اطلاعات در  اوایل دهه هفتاد میلادی، مشاغل  و صنایع به شکل گسترده ­ای شروع به تغییر شکل کردند. مشاغل یدی و مهارت ­های پایین حذف گردید و تمرکز از تولید صنعتی به خدمات منتقل گردید. این روند امروز منجر به این گردیده است که سهم بخش خدمات در اقتصاد 40 قدرت اقتصادی اول دنیا به 60 درصد  و در اقتصاد ایالات متحده به عنوان اقتصاد اول دنیا به 80 درصد رسیده است. طبق آمار مرکز آمار ایران در سال 1388 میزان اشتغال در بخش خدمات در ایران حدود 50 درصد بوده است. با توجه به الگوهای جهانی می توان انتظار داشت که این رقم همچنان به رشد خود ادامه دهد.
یکی از مشکلات توسعه خدمات در ایران، نگاه اشتباهی است که افکار عمومی و حتی برخی تصمیم گیران به خدمات دارند که ناشی از تلقی اشتباه آنها از خدمات است. در ایران معمولا خدمات، مشاغل کاذب مثل واسطه گری را به ذهن متبادر می کند یا به عنوان مشاغل با مرتبه پایین شناخته می شود (مثلا به نظافت­چی، آبدارچی و... در سازمان ها نیروی خدماتی می ­گویند!) حوزه­ های خدمات در عمل نبض فعالیت ­های اقتصادی یک کشور را در دست دارند. بانکداری و بیمه، حمل ونقل، آموزش، بهداشت و درمان، گردشگری، بازرگانی، پژوهش، خدمات فنی مهندسی و... از مهمترین فعالیت­ های خدماتی محسوب می­شوند. هر یک از این این حوزه ­ها، نقش تاثیرگذاری را در طراحی و ایجاد موتورهای رشد اقتصاد یک کشور ایفا می­ کنند.

فضای باز برای نوآوری باز

Open way for Open innovation

by Masoud Nazari

مسعود نظری­‌منش

---

حدود 3 سال پیش بود که در نمایشگاه کتاب در غرفه نشر رسا، به کتابی برخوردم به نام "نوآوری باز" اثری از هنری چسبرو با ترجمه دکتر سید کامران باقری، یکی از متخصصین حوزه مالکیت فکری و مدیریت نوآوری.

این کتاب با زیر ذره بین بردن نیاز حیاتی شرکتها به نوآوری در اقیانوس قرمز رقابت، پارادایم جدیدی به نام "نوآوری باز" و "مدل کسب و کار باز" را برای جهان ترسیم کرد و علاوه بر اینکه بعنوان یکی از 50 نوآور برتر آمریکا انتخاب شد، نام پدر نوآوری باز را بدین واسطه از آن خود کرد.

این دو واژه به آشکار نمودن فرآیند تحقیق و توسعه شرکت برای طرف های خارجی (فعالان بازار که بیرون از شرکت قرار دارند) اشاره دارد و استدلالش این است که هر شرکت یا سازمان می تواند بجای تک روی در فضای رقابت نوآوری، به مشارکت روی بیاورد و به کمک قوانین مالکیت فکری به یکی از دو شکل زیر از فرصتهای جدید خلق ارزش بهره مند شوند:

1. نوآوری از داخل به خارج: مبین زمانی است که سازمان، ایده ها، فناوری ها و مالکیت معنوی خارج از سازمان را به درون فرآیندهای توسعه و تجاری سازی خود وارد نماید
2. نوآوری از خارج به داخل

جدول زیر بهتر نشان می دهد که شرکت ها چگونه برای تقویت مدل کسب و کار خود می توانند از این پارادایم بهره مند شوند:

ویژگی های نوآوری بسته و نوآوری باز

نوآوری بسته	نوآوری باز
خودمان کشف میکنیم پژوهش بیشتر منجر به پیشی گرفتن از رقبا است پیروزی از آنِ صاحبان برترین ایده هاست باید از نوآوری ها محافاظت کنیم  تا رقبا از ایده های ما سود نبرند	ما باید با افراد باهوش داخل و خارج معاشرت کنیم برای بهره گیری از نوآوری حتما لازم نیست آغاز کننده آن باشیم پیروزی درصورتی از آن ما خواهد بود که بهترین استفاده را از ایده های داخلی و خارجی ببریم ما باید از نیاز دیگران به ایده هایمان سود ببریم و هروقت مالکیت فکری دیگران برای ما منفعت ایجاد میکند آن را بخریم

 

با این مقدمه درباره معرفی استراتژی "نوآوری باز" که می توان گفت عمرش از 10 سال تجاوز نمی کند، جالب خواهد بود اگر ردپای ظهور این رویکرد را در جهت گیری کسب و کارهای بزرگ داخلی بررسی کنیم.

1. امروزه اپراتورهای همراه اول و ایرانسل با استراتژی  توانمندسازی اشخاص حقیقی و حقوقی در تلاش برای جاری کردن نوآوری از خارج به داخل کسب و کار خود هستند. اپراتورهای تلفن همراه کشور، پلتفرم نسبتا پیشرفته ای را نسبت به تکنولوژی روز دنیا در اختیار دارند. اخیرا با کمک مشاوران داخلی و خارجی در تلاش برای تجاری سازی پتانسیل ها و امکانات جدید روی بستر ارتباطی خود هستند، به نحوی که هرکدام از این امکانات جدید پتانسیل و جذابیتی در حد پیام کوتاه در خود نهفته دارند.
2. شرکتهای تامین کننده پهنای باند اینترنت (PAP) از هر نوع طرح و ایده ای که منجر به افزایش مصرف پهنای باند مشترکانشان شود استقبال می کنند.
3. شرکت مخابرات ایران و شرکتهای مخابرات استانی بعنوان توابع آن، زیرساخت تلفن ثابت کشور را برای خلق هر نوع ارزش افزوده از این بستر مخابراتی با صاحبان ایده به اشتراک می گذارند.
4. یکی از شرکتهای اقماری همراه اول، با داشتن یکی از بزرگترین مراکز تماس (call center)  کشور و بیش از 1000 خط تماس و حدود 100 نفر پیک موتوری، با هدف سرویس توزیع قبض و هرنوع فروش خدمات به مشترکین همراه اول در سطح کشور ایجاد شده که با تغییرات حاضر و ارائه خدمات بصورت آنلاین، ظرفیت خالی مازاد خود را برای هرگونه فرصت جدید تجاری به اشتراک می گذارد.
5. یکی از دیتاسنترهای بزرگ کشور، بستر پردازش ابری را فراهم دیده است و از هرنوع ایده جدید برای تولید ارزش افزوده از زیرساخت ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات خود استقبال می کند.
6. شبکه تلویزیونی بازار، فضای رسانه ای ویژه ای را برای توسعه کسب و کار بخش خصوصی از یک طرف و افزایش سود صاحب رسانه (سازمان صدا و سیما) فراهم کرده است. این شبکه به نوعی به پیشواز ایده های تجاری آمده است و بدنه اجرایی آن هم کاملا برای بررسی طرح ها و مشارکت ها انتخاب و توجیه شده اند.

با توجه به فعالیت جزیره ای شرکتهای خصوصی حوزه تولید محتوای دیجیتال، انبوهی از عناوین متعدد و جذاب محتوای الکترونیکی در بازار بوجود آمده است که نتوانسته اند به اندازه کافی بازار را تغذیه کنند. ایده ها و کانال های جدید توزیع به شدت از طرف شرکتهای صاحب محتوا با استقبال روبرو خواهد شد.